Quy định pháp luật hiện hành về thanh toán bằng vàng

Trong lịch sử, vàng được sử dụng như tiền cho phần lớn các giao dịch, tiêu chuẩn lấy vàng để thay thế tiền tệ đã có từ thế kỷ 19 đến nay với sự phát triển của nền kinh tế văn minh, nhiều hàng hóa được trao đổi mua bán bằng vàng không còn phù hợp để trở thành phương tiện thanh toán nữa, vì giá vàng biến động lên xuống, nên người dân đã dần chuyển sang thanh toán bằng tiền hoặc thẻ tín dụng trong hầu hết các giao dịch kể cả trong mua bán nhà, đất. Tuy nhiên, thói quen thanh toán bằng vàng đã hình thành từ lâu, nên nhiều người vẫn thích tích trữ vàng để sử dụng nên trong các giao dịch có giá trị lớn, các bên thỏa thuận phương thức thanh toán bằng vàng, điều này có phù hợp với quy định pháp luật hiện hành hay không?

Các giao dịch liên quan đến vàng là giao dịch đặc thù và chịu sự quản lý chặc chẽ của nhà nước, trực tiếp là Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước Việt Nam. Để tạo khung pháp lý điều chỉnh các hoạt động thanh toán bằng vàng, ngày 03 tháng 4 năm 2012 Chính phủ đã ban hành Nghị định 24/2012/NĐ-CP về quản lý hoạt động kinh doanh vàng tại khoản 4 điều 19 của Nghị định quy định việc “sử dụng vàng làm phương tiện thanh toán” là một trong bảy hành vi vi phạm trong hoạt động kinh doanh vàng.

 Mặt khác, tại điều 22 Pháp lệnh ngoại hối số 28/2005/PL-UBTVQH11 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội quy định “Trên lãnh thổ Việt Nam, mọi giao dịch, thanh toán, niêm yết, quảng cáo của người cư trú, người không cư trú không được thực hiện bằng ngoại hối, trừ các giao dịch với tổ chức tín dụng, các trường hợp thanh toán thông qua trung gian gồm thu hộ, uỷ thác, đại lý và các trường hợp cần thiết khác được Thủ tướng Chính phủ cho phép”. Ngoại hối ở đây được hiểu là “Vàng thuộc dự trữ ngoại hối nhà nước, trên tài khoản ở nước ngoài của người cư trú; vàng dưới dạng khối, thỏi, hạt, miếng trong trường hợp mang vào và mang ra khỏi lãnh thổ Việt Nam” được quy định tại điểm d, điều 4 Pháp lệnh ngoại hối.

Chính phủ quy định như trên dựa trên nguyên lý một đất nước chỉ có một đồng tiền chung, vì vậy các giao dịch dân sự thỏa thuận thanh toán bằng vàng là hoàn toàn vi phạm pháp luật và bị xử lý vi phạm theo Nghị định 88/2019/NĐ-CP ban hành ngày 14 tháng 11 năm 2019 Chính phủ về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực tiền tệ, ngân hàng, trong đó phân loại mức phạt theo số lần vi phạm trong việc sử dụng vàng làm phương tiện thanh toán. Theo đó, hành vi sử dụng vàng làm phương tiện thanh toán sẽ bị phạt cảnh cáo. Trường hợp các hành vi trên tái phạm hoặc vi phạm nhiều lần thì sẽ bị phạt 10 - 20 triệu đồng.

Việc nghiêm cấm không cho thanh toán bằng vàng hoàn toàn không có gì mâu thuẫn với chủ trương người dân vẫn được sở hữu, mua hoặc bán vàng. Trên thực tế, hiện người dân đã bớt dùng vàng làm phương tiện thanh toán, kể cả với mua bán nhà, đất. Nhiều trường hợp bán nhà, đất đã chuyển sang định giá và thanh toán bằng tiền vì giá vàng biến động quá lớn.

Thu Thủy